Doel van dit artikel is om eens mooi duidelijk op een rijtje te zetten wat nu echt belangrijk is voor de aanschaf van goede verlichting in de maakindustrie.
En zo wil ik een goede leidraad met je delen, waarmee je ook daadwerkelijk aan de slag kunt.
Licht is belangrijk voor efficiency, plezier op de werkvloer, fitheid en kwaliteit.
Natuurlijk met led verlichting kun je veel energie besparen. Maar er is veel meer te besparen dan alleen op energie. Geloof me, het is echt zo. En zelfs een veelvoud er van. Dat durf ik zonder overdrijven te beweren.
En bovendien: Eens hebben we allemaal led. Dus vergeet nu eerst even energie besparen. En durf over de horizon te kijken. Er is zoveel meer!
- Waarom nieuw verlichting?
(bijvoorbeeld bij uitbreiding, verbouwing, herindeling, vervanging en onderhoud) - Voor wie of wat wil ik nieuwe verlichting?
(groepen, functies, representatie, binnen, buiten)
- Wat wil ik precies voor licht?
(denk bijv. aan kleur, direct, of indirect licht, basislicht, werklicht)
- Wat is de huidige situatie?
(afmetingen, lichtsterkte, feiten en meningen)
- Wat wil ik minimaal verbeteren?
(voldoen aan wet en regelgeving, nieuwe inzichten, onderhoud, besturing, beheer) - Hoe zie ik de toekomstige bedrijfsvoering?
(organisatorisch, financieel, product flow, logistiek, opslag, distributie) - Hoe kan ik het licht het best sturen en regelen?
(hoe, door wie, intern, extern, met/zonder contracten) - Heb ik een lichtplan nodig?
(waarom, hoe, voor wie, wettelijke eisen, normen, animatie) - Hoe ga ik het beheer organiseren?
(hoe, door wie, intern, extern, met/zonder contracten)
1. Waarom nieuwe verlichting?
(bijv. bij uitbreiding, verbouwing, herindeling, vervanging, onderhoud)
Natuurlijk zijn aanpassingen of uitbreiding van gebouwen vaak de hoofdreden.
Energiebesparing komt op plek 2. En wet- en regelgeving op 3. Schat ik in.
Daarnaast willen we een goed werkklimaat.
Zoals gezegd, er zijn voordelen, die meteen scoren: energie besparen = kosten besparen. En led betekent naast energie besparingen sowieso 75% tot 90% minder onderhoud.
Maar de meest belangrijke kostenbespaarders zijn:
- Verhoging van de efficiency; door beter licht, simpelweg meer prestatie
- Vermindering van de kans op fouten. Betere en snellere beoordeling van de kwaliteit van het product. Beter aftekenen van werkstukken en voorkoming van instelfouten.
- Vermindering van de kans op ongevallen.
Gebaseerd op deze grafiek hierbij een voorbeeld van één van onze klanten in de metaal verwerkende industrie: In een afdeling met 15 mensen leverde dit een jaarlijkse besparing op van € 42.000,- per jaar.
2. Voor wie of wat wil ik nieuwe verlichting?
(groepen, functies, representatie, binnen, buiten)
Uiteraard heeft iedereen goede verlichting nodig om lekker te kunnen werken.
Voor elke functie, taak en bedrijfsbranche gelden normen volgens NEN.
Dit zijn minimum normen. Op een kantoor geldt bijvoorbeeld 500 lux, terwijl buiten het zonnetje schijnt met 100.000++ lux. Daarom noemen we het een minimum norm omdat, als we buiten zijn, de invloed van het licht op onze biologische klok en ons presteren veel hoger zal liggen dan binnen. Dan is 500 eigenlijk een slap aftreksel van 100.000.
Maar in de zon is het niet echt fijn werken voor langere tijd en elke dag. Toch heeft “slechts” 1000 lux al significant meer invloed op ons welbevinden dan 500 lux. Vandaar de vastgestelde minimum normen.
En het moet ook een beetje betaalbaar blijven….
3. Wat wil ik precies voor licht? Wat moet de functie van het licht zijn?
(denk bijvoorbeeld aan kleur, direct of indirect licht, basislicht, werklicht)
De kleur van het licht is van invloed op de weergave van de voor ons zichtbare kleuren. Én op de inwerking van ons bioritme. ’s Avonds thuis warm wit ter voorbereiding op het slapen gaan, of misschien romantische of feestelijke bezigheden. En overdag meer fris wit licht om wakker, alert en actief te blijven.
Direct of indirect hangt af van de activiteiten. Voor TV kijken, of een presentatie bijwonen, is indirect licht ideaal.
Voor op de werkplek is indirect licht het meest ideaal omdat het heel egaal is. Maar wel zo’n 2x hogere investering vergt omdat door de vele reflecties er minder licht op de werkplek komt en je meer (2x) verlichting moet installeren op de werkplek. In branches waar geld een minder belangrijke rol speelt zie je dit type verlichting ook meer (de zuidas).
En voor de rest geldt directe verlichting als meest gangbare verlichting.
Basislicht en werklicht. Het onderscheid zit ook hier weer in de toepassing.
In een magazijn heb je een basisverlichting nodig van 100 tot 200 lux. Is er een werkplek dan kun je ter plekke er voor zorgen dat hier meer verlichting wordt aangebracht. Of een druk kruispunt: Meer verlichting dan langs de doorgaande weg.
4. Wat is de huidige situatie?
(afmetingen, lichtsterkte, feiten en meningen)
Tuurlijk; afmetingen vormen de basis.
Ik raad ook aan om een lichtplan op basis van de huidige situatie te maken en dit na te meten met een lux meter.
Dan heb je een goede basis. En zie je ook meteen of er heel afwijkende metingen zich in de praktijk voordoen. En de eventuele reden of oorzaak daarvan.
Hoe is de organisatie. Is er alleen dagdienst, of zijn er ook ploegendiensten of bepaalde sluitingstijden.
Wat is de demografische samenstelling van het personeel. Vraag ook naar lichamelijke en visuele beperkingen voor bepaalde taken.
Of de vereniging, of de bezoekers. Dit is belangrijk omdat oudere mensen veel meer licht nodig hebben dan jongere. Mensen dichter naar de evenaar houden ook van witter licht. Je kent dat wel: Italiaanse restaurants met TL buizen met spierwit licht.
Mening en feiten van medewerkers. Licht is iets emotioneels.
Vraag naar de ervaringen. Hoe zij zich voelen. Hoe het licht beter moet of kan. En waarom.
5. Wat wil ik minimaal verbeteren?
(voldoen aan wet en regelgeving, nieuwe inzichten, onderhoud, besturing, beheer)
Wet en regelgeving vereist misschien een bepaald gebouwlabel, of een wettelijk verplichte energiebesparing. Kijk daarom vooral eens op de site van het RVO.
Of vraag bij mij aan wat voor jou van toepassing is.
Door nieuwe inzichten wil je bepaalde werkplekken beter verlicht hebben.
Een van die inzichten kan zijn, dat je tot de ontdekking bent gekomen (zie hiervoor) dat een hogere lichtintensiteit uiteindelijk ten goede komt aan een betere kwaliteit van de producten of diensten die je levert.
6. Hoe zie ik de toekomstige bedrijfsvoering
(organisatorisch, financieel, product flow, logistiek, opslag, distributie)
Organisatorisch kan veel veranderen. Moeten werkplekken flexibel kunnen worden geconfigureerd? Neem dan goede algemene verlichting. En anders kun je prima aansluiten op de behoefte per medewerker.
Financiële armslag bepaalt vaak de manier van investeren en de vereiste terugverdientijd (en ROI). Zijn er geen financiële middelen denk dan aan lease!
Als de productflow in de toekomst aan veranderingen onderhevig is of de route in magazijnen soms verandert, installeer dan flexibel te verplaatsen lichtlijnen of losse armaturen.
Als opslag en distributie niet continu plaatsvindt denk dan aan bewegingsmelders, aanwezigheidssensoren en bij veel lichtinval aan daglichtsturing.
7. Hoe kan ik het licht het best sturen en regelen?
(hoe, door wie, intern, extern, met/zonder contracten)
Sturen, regelen en monitoren, is een verhaal apart. Er zijn diverse systemen.
Belangrijk is het om rekening te houden met:
- Licenties voor besturingssystemen
- Welke infodrager kies je:
– DALI
– WIFI
– LIFI
– LoRa
– Bluetooth - En dan zijn er ook nog diverse mesh systemen die de interface tussen deze media en de gebruiker organiseren, Hiervoor gelden veelal licenties obv abonnementen. Voorbeelden zijn:
– Livelink
– Sqippa
– Zigby
– Casambi
– My Mesh
– en er zullen er meer volgen
8. Heb ik een lichtplan nodig?
(waarom, hoe, voor wie, wettelijke eisen, normen, animatie)
Graag verwijs ik naar het artikel op de website hierover:
https://echtlichtadvies.nl/diensten/lichtplan/
9. Hoe ga ik het beheer organiseren?
(hoe, door wie, intern, extern, met/zonder contracten)
Bij punt 7 is genoemd welke besturings- en monitoringsmogelijkheden er zijn. Hier is ook ook een aparte podcast aan geweid. Bij blog. Deze gaat hoofdzakelijk over monitoring.
Er zijn verschillende systemen.
Belangrijk is te weten hoe en door wie je de verlichting wilt laten installeren, monitoren en onderhouden.
Niet elke partij beheerst dit. En wil je het hele pakket, dan kun je het best voor een totaalaanbieder kiezen. En je goed laten voorlichten welk systeem gehanteerd wordt.
De hackbaarheid is hierbij een speciaal punt van aandacht naast informatiesnelheid en capaciteit van het systeem.
Het voert te ver om hier op al dit soort zaken uitgebreid in te gaan. Maar slimme en goede systemen zijn beschikbaar. Echter elk met z’n eigen mogelijkheden.
Systemen blijken in de praktijk de nodige kleine probleempjes te hebben op gebieden waar weinig expertise in is.
Het is dus van groot belang referenties te vragen en ter plekke te beoordelen.
